Δεν είναι θέμα παραξενιάς ή περιέργειας, είναι μια διαδικασία που γίνεται αυτόματα από τον ανθρώπινο εγκέφαλο, ο οποίος λατρεύει να εξερευνά κάθε τι, ακόμη και σε έναν χώρο που βρίσκεστε εκεί συνεχώς ή καθημερινά. Και όλα αυτά γίνονται αυτόματα, υποσυνείδητα. Αφού ξεκαθαρίσαμε τουλάχιστον τα κίνητρα, το ουσιαστικό της όλης υπόθεσης βρίσκονται στο ερώτημα: Ποιά σημεία «επιθεωρεί» ο ανθρώπινος εγκέφαλος σε έναν χώρο;
Κι αφού κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, τότε μοναδικές θα είναι και οι απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Σωστά; Λάθος· ή τουλάχιστον εν μέρει. Οι απαντήσεις φυσικά σε αυτό, δεν είναι αποκλειστικές και σίγουρα η σειρά τους μπορεί να τροποποιηθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο. Υπάρχουν όμως πολλά ένστικτα στην ανθρώπινη φύση που λειτουργούν με βάση τις ίδιες προτεραιότητες, και έτσι ο μηχανισμός τους είναι κοινός.
1. Δομή του χώρου
Είναι προφανές και …δεν μπορείτε να κάνετε κάτι γι’ αυτό (ίσως δε, να μην έχει και καμμία ουσιαστική σημασία το να προσπαθήσετε). Το πρώτο που παρατηρεί κάποιος, όταν βρίσκεται σε έναν χώρο, είναι η δομή του. Το ένστικτο της επιβίωσης ως προς αυτό είναι κοινό σε όλα τα θηλαστικά. Όπως ένας τετράποδος φίλος μας θα προσπαθήσει να ελέγξει κάθε σπιθαμή του χώρου, και τις …εξόδους διαφυγής (για παν ενδεχόμενο), το ίδιο κάνουμε κι εμείς, τουλάχιστον όμως από τη θέση μας και όχι περιφερόμενοι. Εκτός και αν συμβεί αυτό που έχει μείνει στον σύγχρονο πολιτισμό με τον πιο ιδιόρρυθμο τρόπο, αυτόν της ξενάγησης. Πόσο πιο άνετα δεν νοιώθετε όταν σας έχουν ξεναγήσει σε έναν χώρο. Αν δεν κάνετε πρακτικά μια βόλτα (από μόνοι σας όχι, προφανώς, υπάρχουν και τρόποι καλής συμπεριφοράς), τότε τα μάτια δεν σταματούν να σκανάρουν και να περιεργάζονται κάθε σπιθαμή του χώρου.
2. Θυμάσαι μυρωδιές
Ακόμη ένα ζωικό -αν όχι και …ζωτικό- ένστικτο καθορίζει και το δεύτερο σημείο που προσέχουμε σε έναν χώρο, από την πρώτη στιγμή. Υπάρχει ένας τρόπος -παράξενος, όπως ακριβώς και το ίδιο το μυαλό μας- οπού αυτό το τελευταίο συνηθίζει να αποθηκεύει μνήμες προσώπων, καταστάσεως, αλλά κυρίως συναισθημάτων: Τα συσχετίζει με μυρωδιά. Είναι ίσως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος …άυλης αποθήκευσης, καθώς ένα και μόνο άρωμα είναι ικανό να μας φέρει στο μυαλό ακόμη και ολόκληρη την παιδική μας ηλικία.
Έτσι, το πώς μυρίζει ένας χώρος έχει ιδιαίτερη σημασία για τον επισκέπτη. Καθώς, όχι μόνο του προκαλεί -ακόμη και υποσυνείδητα- έντονα συναισθήματα, αλλά τον προδιαθέτει γενικότερα.
3. Χρώματα
Δεν έχουμε ακόμη περάσει στην ουσία της διακόσμησης, γιατί ο πρωτογενής χρωματικός κώδικας, είναι βαθιά χαραγμένος μέσα στα ένστικτά μας. Βέβαια, αυτό έχει θεωρητικά αλλοιωθεί, μέσα από τα «αγαπημένα μας χρώματα», αλλά και μέσα από το πόσο μας επηρεάζουν οι τάσεις της μόδας. Δεν παύει όμως ο «μηχανισμός» αυτός να λειτουργεί και προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει αυτόματα τους χρωματικούς κώδικες που μας περιτριγυρίζουν.
4. Τάξη – αταξία
Εδώ περνάμε στα δύσκολα. Έχουμε ξαναπεί και παλιότερα ότι ένας χώρος μπορεί να είναι συμμαζεμένος, αλλά να μη φαίνεται (εδώ). Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται η σημασία: Αν ένας χώρος φαίνεται συμμαζεμένος, παύει να απασχολεί αρνητικά τα οπτικά αισθητήρια ενός ανθρώπου. Πόσω μάλλον όταν αυτός ο χώρος δεν του είναι σε καθημερινή βάση οικείος. Έτσι η «ισορροπία» του χώρου και όλοι οι παράγοντες που αναλύσαμε, βρίσκονται πολύ ψηλά στο τί παρατηρεί κάποιος.
5. Φως
Όχι, δεν είμαστε ακόμα βαθιά μέσα μας νυχτοπεταλούδες… Το φως όμως συνεχίζει να μας τραβάει ασταμάτητα. Είτε φυσικό είτε τεχνητό. Η ευκολία στην όραση είναι προϋπόθεση για εμάς, και ευκολία βρίσκουμε εκεί που υπάρχει επαρκές και «φιλικό» φως. Έτσι παρατηρούμε στο πολλαπλάσιο τα σημεία με περισσότερο φωτισμό, ο οποίος παράλληλα μας δημιουργεί θετικά συναισθήματα.
6. Εσάς._
Μπορεί να μιλάμε για το περιβάλλον γύρω μας, αλλά ας μην ξεχνάμε, αυτό που είναι το πιο ευμετάβλητο ως προς τη θέση και την αλληλεπίδραση χαρακτηριστικό αυτού του περιβάλλοντος: εμείς οι ίδιοι. Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι που είμαστε και εμείς οι ίδιοι ως οικοδεσπότες σε αυτή τη λίστα, αλλά δεν είμαστε απλά και μόνο ως παρουσίες. Ακόμη μεγαλύτερη σημασία ως προς αυτή την «παρατήρηση» έχει το τί κάνουμε μέσα στον χώρο, πώς κινούμαστε, με τί ασχολούμαστε: θέση, στάση, αλληλεπίδραση.
7. Έπιπλα
Μόνα τους; Όχι. Ως σύνολα; Ούτε! Αλλά πώς; Ως άμεσα εμπλεκόμενα με όλα τα παραπάνω. Από το εντονότερο και μεγαλύτερο στο μικρότερης σημασίας. Είναι στην έβδομη θέση, γιατί δεν αποτελούν ξεχωριστά αντικείμενα παρατήρησης, αλλά μέρη όλων των παραπάνω χαρακτηριστικών και ειδικά της παραμέτρου χρήσης. Καθορίζουν όμως τόσο το ύφος του χώρου, όσο και την εντύπωση και τα συναισθήματα που δημιουργούν στον επισκέπτη.
Τα έπιπλα συμμετέχουν με διπλό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, από τη μία στο πλαίσιο της αισθητικής, το οποίο διαμορφώνουν και υποστηρίζουν, και από την άλλη σε εκείνο της λειτουργικότητας. Και οι δύο αυτές παράμετροι αποτελούν τη βάση, πάνω στην οποία όχι μόνο ο επισκέπτης μας, αλλά και εμείς οι ίδιοι διαχειριζόμαστε την παρουσία των επίπλων μας.